Zoals gister State of Fear door anderen is becommentarieerd, wilde ik vandaag kort mijn gedachten delen. Ik vind het boek geweldig. Het verhaal is -ietwat ongeloofwaardig- spannend en futuristisch. Net technisch genoeg, maar tegelijk ook een soort van metafoor om de interactie en effecten van de mens op de natuur te tonen. Hub Zwart van de Radboud Universiteit heeft Crichton en fictie geschreven.
Iedereen kent de verhalen over Frankenstein en Dracula uit de verfilmde romans van Mary Shelley en Bram Stoker. Het zijn literaire klassiekers die iets laten zien van de verlangens en gevaren die de bètawetenschappen beheersen. In De waarheid op de wand. Psychoanalyse van het weten werkt Hub Zwart zulke archetypische verbanden tussen de natuurkunde en de literatuur op intrigerende wijze uit....Hub Zwart gaat verder. De waarheid op de wand draait niet om het aanzwengelen van een discussie of om een overzicht van theorieën. Dat de literatuur en de natuurkunde waardevol voor elkaar kunnen zijn, is voor Zwart een gegeven. Het gaat hem om interpretatie, zowel van literaire werken als van de wetenschapsgeschiedenis. De wetenschapper is zowel in de romans als in het historische onderzoek een personage en zijn drive is de stuwende kracht van het verhaal....Zoals de ondertitel aangeeft, is de psychoanalyse het gemeenschappelijk kader....Het gaat hem om parallellen tussen de wetenschappelijke en de culturele context en om de manier waarop archetypische beelden het menselijk handelen sturen en betekenis geven....De analyse die Zwart maakt van Frankenstein is hier een prachtig voorbeeld van en behoort tot de beste van het boek. Dat het Zwart lukt om zo’n overbekende tekst als nieuw te laten lijken is een prestatie. ...De waarheid op de wand houdt niet op bij Newton of Frankenstein. Ook nu nog is de alchemie een populaire context. Zwart noemt de boeken van Michael Crichton (http://www.miriamrasch.nl/wetenschap/hub-zwart-de-waarheid-op-de-wand/.)
Hij verwijst daarbij naar Prey, Jurassic Parc en The Andromeda Strain (Psychoanalysis of Technoscience: Symbolisation and imagination Door Hub Zwart https://books.google.nl/books?id=vFyLDwAAQBAJ&pg=PA192&lpg=PA192&dq=hub+zwart+crichton&source=bl&ots=QB3yMAkU8N&sig=ACfU3U0-wtZ5w0pYFDcZcfECX8nOfXAL6w&hl=nl&sa=X&ved=2ahUKEwjNyLCanY_iAhWDJFAKHReiD_4Q6AEwD3oECAgQAQ#v=onepage&q=hub%20zwart%20crichton&f=false) Hij noemt State of Fear niet.
Critici zouden zeggen dat de kritiek op de klimaatdiscussie niet relevant is omdat het een werk een roman is; fictie. Die kritiek denk ik te kunnen afdoen als onterecht. Een andere roman die ik aangrijpend vond was namelijk 'Haar naam was Sarah' van Tatiana de Rosnay (zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Haar_naam_was_Sarah). Het verhaal gaat over een Frans Joods meisje in 1942, die in een razzia wordt meegenomen naar een kamp. Ik besef dat het fictie is, maar de context is overduidelijk. Het lijden van ruim 6.000.000 mensen is ongrijpbaar, maar het lijden van 1 persoon, al is die fictief is aangrijpend. Het is een paar jaar geleden dat ik het boek las, maar bij een huilend kind denk ik weer terug aan een passage in dat boek. Romans kunnen dus nuttig zijn om ons bewust te maken van bepaalde situaties.
Hub Zwart verwijst in zijn boek naar de Franse auteur Zola die aangeeft dat een roman een mogelijkheid is om te onderzoeken hoe een mens in een bepaalde situatie reageert.
In State of Fear wordt het fictie spannende thriller-verhaaltje gebruikt als kapstok om een aantal typische situaties te beschrijven. Zo is er de conferentie van milieuwetenschappers die allemaal in outdoor-kleding komen, terwijl velen amper buiten komen en vooral kantoorwerk doen. Andere situaties zijn de discussies tussen voor- en tegenstanders van de theorie van klimaatverandering. Verder valt de roman op door de vele voetnoten, boekenlijst en de uitleg op het einde. Het standpunt van Crichton is duidelijk (Character Filibuster: Pretty much whenever Kenner opens his mouth. It's a Crichton mainstay.
Professor Norman Hoffman seems to exist only to drop Character Filibusters that would be out of place for Kenner to make. He's in one scene, drops two or three, and then the Everyman protagonist leaves, while Hoffman attempts to shout a few more at his retreating back https://tvtropes.org/pmwiki/pmwiki.php/Literature/StateOfFear) en je zou het misschien kunnen vergelijken met het werk van Rachel Carson en Galileo Galilei.
Carson (zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Rachel_Carson) schreef Silent Spring; een fictief poetische dystopie over pesticidegebruik. Iets wat nu waarheid geworden lijkt!?
Galileo (zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Galileo_Galilei) schreef zijn verhandeling over de zon ipv de aarde als middelpunt in de vorm van een dialoog tussen fictieve personages.
Een andere opmerkelijke overeenkomst vond ik in het werk van Paul Feyerabend. Feyerabend (https://nl.wikipedia.org/wiki/Paul_Feyerabend) stelt in van zijn teksten dat elke theorie hoe onzinnig ook een kern van waarheid heeft en dat elke theorie hoe juist ook, een absurd aspect heeft. In een rechtbank voor een jury zou een juridisch steekspel een theorie altijd onderuithalen. Dat is nou net de situatie die in State of Fear wordt voorbereid; een rechtszaak.
Ik vind het een goed boek en duidelijk in het standpunt. Crichton gelooft niet in klimaatverandering, maar heeft wel zorgen over het milieu. In het boek wijst hij heel duidelijk op luchtvervuiling. Tevens verdedigt hij Bjorn Lomborg (zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Bj%C3%B8rn_Lomborg).
Lomborg werd wereldwijd bekend na de uitgave van het omstreden boek The Skeptical Environmentalist (2001), waarin Lomborg beweerde dat de wetenschappelijke voorspellingen van de opwarming van de Aarde niet realistisch en te pessimistisch waren. Hoewel het boek door verschillende recensenten goed onthaald werd, kwam er veel kritiek van veel wetenschappers op het studiemateriaal en de methodes van Lomborg. Er kwam zelfs een klacht over wetenschappelijke fraude tegen Lomborg, die in eerste instantie bevestigd werd door een onderzoekscommissie, maar die uiteindelijk na tussenkomst van het ministerie onbeantwoord bleef omdat het boek niet als wetenschappelijk kon worden beschouwd. (https://nl.wikipedia.org/wiki/Bj%C3%B8rn_Lomborg).
Ook op Wikipedia zie je dat het werk van Lomborg wordt weggezet als niet wetenschappelijk en fictie. Het boek is een -haast onleesbare- bundeling van grafieken en statistiek. Uit die lijnen blijkt dat het doemverhaal van de milieubeweging niet overeenkomt met de feiten. Heel bijzonder. Het enige wat hij doet is aangeven dat we een euro maar één keer kunnen uitgeven en dat het dan verstandig is om bij het uitgeven te kijken waar we de meeste rendement behalen; oftewel de meeste mensen kunnen helpen. Een (paar miljoen) euro voor klimaat zal pas over 100 jaar effect hebben, maar dezelfde investering op een ander aspect zoals gezondheidszorg, wereldhonger of armoede levert veel sneller en meer op. Is het dan zo slecht om het klimaatprobleem minder prioriteit te geven?
De Club van Rome noemde destijds armoede als groot milieuprobleem. Duurzame ontwikkeling is dan ook om welvaart (en daarmee welzijn) toe te laten nemen, zonder afbreuk te doen aan het milieu (en de kansen van anderen om in hun behoeften te voldoen).
In State of Fear is ook aandacht voor de relatie tussen milieu en armoede. Milieubelangen bestreden het gebruik van DDT, waarbij in arme landen veel doden vielen. Milieubelang ging voor gezondheid!? Onvoldoende nadenken over de ongewenste neveneffecten leverde nadelige gevolgen. In het boek is ook aandacht voor kannibalisme en de discussie over het bestaan ervan. (Bradley says he read in a book somewhere that there never were any real cannibals. Guess what happens to him.
https://tvtropes.org/pmwiki/pmwiki.php/Literature/StateOfFear) Onbekendheid en onjuiste ideeën kunnen uiteindelijk leiden gevaarlijke situaties.
Crichton heeft in een aantal lezingen aangegeven de milieubeweging als religie te zien, ipv een wetenschap. De filosoof Karl Popper heeft de klimaatwetenschap ook afgedaan als geen echte wetenschap. Het is immers niet te falsificeren. Als voorbeeld noemt Crichton de Drake-vergelijking naar buitenaardse wezens; een formule met onbekende factoren.
Mij gaat het niet zo zeer om de inhoudelijke discussie. Die is te complex voor mij als leek. Het gebeuren eromheen kan ik wel beoordelen. Crichton wijst op de politiek en wetenschapsinstellingen die vanwege padafhankelijkheid en eigen belang het onderwerp aanhangen. Ook de media heeft een belang. Doordat er geen onafhankelijke wetenschap (meer) is naar
Het is opvallend hoe critici weg worden gezet. Crichton werd na State of Fear ook naar beschreven door sommige journalisten. In de roman na State of Fear (Next; een aanklacht tegen de patentering van erfelijk materiaal) werd zo een journalist naar neergezet. Dat vond ik wat onsportief en jammer.
De klimaatdiscussie vind ik fascinerend. Ik geloof niet dat klimaatverandering een probleem is, maar de maatschappelijke discussie is zeer bijzonder. Tegenstanders worden weggezet als medestanders van de olie/kolenlobby, terwijl je amper hoort dat voorstanders medestanders zijn van de kernenergielobby. Vaak omdat ze dat dan ontkennen, maar ook critici staan soms los van de fossiel industrie. Veel onderzoek naar klimaatverandering is computermodelwerk en geen veldwerk. Chriton heeft in een lezing een vergelijking met het wereldmodel van de Club van Rome en een model van een cel (vele malen complexer!?). Waarom doen we zo druk over CO2 en graden Celsius, en letten we niet op gezondheid, welzijn en mensenlevens?
En om terug te komen op welk standpunt Michael Crichton over milieu en natuur heeft: in een interview heeft hij eens aangegeven natuurconservatie belangrijk te vinden. Met Jurassic Parc heeft hij een hele hype gemaakt over dinosaurussen, misschien wilde hij hetzelfde voor natuur? Zijn roman Micro is een verhaal zoals zijn veelverfilmde dino-roman,maar dan over insecten. Een wetenschappelijke kijk op de insectenwereld via een fictief verhaaltje over verkleinde mensen in de insectenwereld. Waarschijnlijk was er de hoop dat hij er eenzelfde hype mee had kunnen creeren. Dat was toch mooi geweest? Allemaal kinderen die allerlei insecten uit hun hoofd kennen...
Geen opmerkingen:
Een reactie posten