Genaaid

'Genaaid' met Jennifer Hoffman: waar komt je kleding vandaan?

Jonge fashionista's naar Myanmar, woensdag, 20.25 uur, NPO 3

(https://visie.eo.nl/2018/11/genaaid-met-jennifer-hoffman-waar-komt-je-kleding-vandaan/)

Samen met vijf beginnende modemakers reist Jennifer Hoffman af naar Myanmar voor het nieuwe EO-programma ‘Genaaid’. Ze komen erachter hoe de kledingindustrie in elkaar zit: de modemakers moeten wonen en werken zoals de mensen in Myanmar dat ook doen. Jennifer Hoffman presenteert het nieuwe programma: “Ik ben geschrokken van de grote hoeveelheid chemicaliën die gebruikt wordt”. (https://eva.eo.nl/artikel/2018/11/jennifer-hoffman-ik-ben-mijn-kleren-meer-gaan-waarderen/)

WAT VOOR INDRUK HEEFT DE KLEDINGINDUSTRIE IN MYANMAR OP JE GEMAAKT?

“Iedereen weet onderhand wel van de slechte omstandigheden waarin mensen moeten werken en de lage lonen die ze daarvoor krijgen. Daar zou je bij kunnen denken: hoe erg is dat? Vanuit het Westen kunnen wij wel zeggen dat dat allemaal niet zuiver is, maar wat is het alternatief? Helemaal geen werk en dus geen inkomen? Het is allemaal niet zo zwart-wit als we denken.
Waar ik echter het meest van geschrokken ben, is de grote hoeveelheid chemicaliën die gebruikt wordt bij het maken van onze kleding. Dat begint al bij het katoenplukken: de werknemers staan in dampen van kunstmest en pesticiden. We helpen een land aan de andere kant van de wereld niet door goedkope kleding te blijven kopen. "  (https://eva.eo.nl/artikel/2018/11/jennifer-hoffman-ik-ben-mijn-kleren-meer-gaan-waarderen/)

'Waar komt kleding vandaan?'

Dit ondervinden ook Amal, Sophie Maria, Demy, Floortje en Jason, als ze in Genaaid met Jennifer op het vliegtuig stappen. Dat doen de jonge ‘fashionista’s’ overigens pas na een ‘overval’. “Ze denken dat ze een duurzame kledinglijn mogen ontwerpen voor de Dutch Sustainable Fashion Week,” zegt Jennifer. “Helemaal waar, maar ik kom met een verrassing: als ze echt duurzame kleding willen leren ontwerpen, mogen ze eerst zien waar kleding nu vaak vandaan komt."

(https://visie.eo.nl/2018/11/genaaid-met-jennifer-hoffman-waar-komt-je-kleding-vandaan/)

Genaaid (https://portal.eo.nl/programmas/tv/genaaid/) is een TV-programma van de EO waarbij vijf beginnende modeontwerpers met  Jennifer Hoffman naar Myanmar gaan om te ervaren hoe kleding normaal gesproken wordt gemaakt. Een confronterende ontdekkingsreis naar de schaduwkant van de mode-industrie. De jonge modemakers (en -hopelijk- de kijkers) worden overrompeld  met de slechte arbeidsomstandigheden in Myanmar.

Wat mij verbaasd is dat op de een of andere manier we in de wereld toch steeds naar goedkope primitieve mensonterende werkprocessen gaan. In Nederland hadden we ook ooit een florerende textielindustrie, maar onze eisen voor milieu, veiligheid, arbeidsomstandigheden, salariëring, duurzaamheid en ga zo maar door, hebben de prijzen omhoog en het werk weggedreven. Zelfs in Zuid-/Oost-Europese en Afrikaanse landen waar de industrie heen ging gaan vervolgens de eisen omhoog en het werk weg, want in Azië zijn ze makkelijker. En als vervolgens in India en Bangladesh de eisen omhoog gaan (mede vanwege de druk uit de branche vanwege ongelukken) verplaatst het werk weer. Nu is de textielindustrie in het voormalige Birma aangekomen; een land dat niet bekend staat om de goede werkomstandigheden...

"Dan denk je al snel aan kinderarbeid, lage lonen en slechte werkomstandigheden. Maar het is nog erger dan ik dacht.” Dit ondervinden de fashionista's aan den lijve als Jennifer hen aan het werk zet in de kledingindustrie.
Na haar reis naar Myanmar kijkt Jennifer ...anders naar kleding. “Wat ik daar met eigen ogen heb gezien, heeft me diep geraakt. Textielarbeiders worden er dagelijks blootgesteld aan schadelijke chemicaliën, wat hun levensverwachting aanzienlijk verlaagt. Het is echt troep,” zegt ze verontwaardigd. “Spul dat vervolgens wordt geloosd in het rivierwater, dat verderop wordt gebruikt om akkers te besproeien. Het bedreigt dus de gezondheid van iedereen daar. Dat kan echt niet.”
...
Wat hoop je te bereiken met het programma?
“Iedere verandering begint met bewustwording. Als je in een kledingrek twee T-shirtjes voor een tientje ziet hangen, moet je snappen dat er aan de andere kant van de wereld een prijs voor wordt betaald. Vraag als klant gerust hoe kleding is geproduceerd: ‘Zijn er chemicaliën gebruikt, of gaat het om biologisch katoen?’ Dat levert goede gesprekken op, merk ik, al moeten ze het vaak even navragen. Zo sijpelt dit vanzelf door naar de directievloer.”
Heb je nog meer praktische tips uit eigen ervaring?
“Ik ben mijn eigen kledingkast wel meer gaan waarderen. Je hoeft echt niet om de zes weken iets nieuws te kopen, om maar mee te doen met de laatste mode. Als ik kleding niet meer draag, geef ik die liever weg.”  ... “Voor mij is het misschien iets makkelijker om duurzaam te denken, maar zelfs tweedehandszaken hebben tegenwoordig een redelijk goed aanbod. Die kleding wordt nu zelfs gezien als vintage en cool, al gaan daardoor de prijzen helaas iets omhoog. Bedenk ook dat je met zo’n goedkoop T-shirtje, dat soms echt maar zes weken meegaat, misschien juist duurder uit bent.” https://visie.eo.nl/2018/11/genaaid-met-jennifer-hoffman-waar-komt-je-kleding-vandaan/

Dat laatste lijkt mij een duidelijke verwijzing naar zaken zoals Primark. Het is toch raar dat kleding daar zo spotgoedkoop is en na 3 keer dragen kapot? Ik draag soms nog T-shirts die ik al 20 jaar heb!!

In de aflevering over katoen (zie: https://portal.eo.nl/programmas/tv/genaaid/gemist/aflevering/2018/11/21-spijkerbroeken-en-t-shirts/)
is te zien dat na een dag plukken men 10 zakken heeft en dat 1 zo'n zak gelijk staat aan een shirt... Maar dat katoen moet dan nog geschoond, geharkt en gewoven worden en desgewenst gebleekt/geverfd en bedrukt... Dat is best veel werk voor maar een paar eurootjes??

[Het]...is... vaak beter om iets meer uit te geven aan een shirt of broek. Een duurder merk staat niet garant voor betere omstandigheden in de kledingindustrie, maar als iets heel goedkoop is, weet je dat het eigenlijk echt niet kan.”

WAT KUNNEN WIJ ALS CONSUMENTEN DOEN AAN DE PROBLEMEN IN DE KLEDINGINDUSTRIE?

“Dat is heel lastig, omdat het niet transparant is. Als je op het labeltje in je kleding kijkt, zie je ‘Made in Myanmar’ of ‘Made in Bangladesh’ staan. Dat zegt niets over de omstandigheden waarin zo’n kledingstuk gemaakt is. Ik ken mensen die uit principe niks meer uit Bangladesh kopen. Dat is natuurlijk verschrikkelijk voor zo’n land en daarnaast zijn er ook mooie en goede naaiateliers. Die zou je dan per ongeluk ook boycotten. Het is vooral zaak om beter na te denken over de omstandigheden áchter het labeltje.” (https://eva.eo.nl/artikel/2018/11/jennifer-hoffman-ik-ben-mijn-kleren-meer-gaan-waarderen/)

Het programma doet me denken aan het format dat ik een tijd geleden ook bij de BBC zag. De Nederlandse jongeren kwamen echter wel verwender over. Maar goed ik wil dit blog niet gebruiken om anderen af te kraken, maar om juist te stimuleren...

[T]ips ... om beter met je kleding om te gaan:

(bron: https://eva.eo.nl/artikel/2018/11/jennifer-hoffman-ik-ben-mijn-kleren-meer-gaan-waarderen/, https://beam.eo.nl/artikel/2017/04/geen-excuses-meer-zo-koop-je-eerlijke-kleding/, (Ellen MacArthur Foundation, A new textiles economy: Redesigning fashion’s future,
(2017, http://www.ellenmacarthurfoundation.org/publications) , https://www.ellenmacarthurfoundation.org/assets/downloads/publications/A-New-Textiles-Economy_Full-Report_Updated_1-12-17.pdf)

1. Increasing the average number of times clothes are worn is the most direct lever to capture value and design out waste and pollution in the textiles system.
2. Repareer of vermaak kleding zodat je ze weer gaat dragen of geef kleding aan vriendinnen als je ze niet meer draagt.
3. Ga na of er duurzame of biologische alternatieven zijn voor de standaard-dingen die je koopt.
4. Ga langs bij een tweedehandswinkel.
5. Als je iets meer uitgeeft aan een T-shirt, gaat het hoogstwaarschijnlijk langer mee en zijn de arbeidsomstandigheden beter.
6. Je kunt bijvoorbeeld proberen een heel jaar geen nieuwe kleding te kopen. Ook kleinere aanpassingen kunnen al veel helpen. Wat dacht je ervan om designs te kopen die niet seizoensgebonden zijn, zo kun je er langer mee doen en hoef je niet ieder seizoen opnieuw naar de winkel.
7. Als je nieuwe kleding gaat kopen kijk dan bij: duurzame winkels (zie hier: https://eva.eo.nl/artikel/2018/11/7x-duurzaam-kleding-shoppen/) of merken als Nukuhiva (van Floortje Dessing) – Peopletree – Armedangels – Brandmission - NudieJeans. Op Lidia's blog All About Fair Fashion vind je meer informatie over eerlijke kleding (zie https://eva.eo.nl/artikel/2018/02/elke-dag-dezelfde-jurk/, http://www.allaboutfairfashion.nl/).
8. ... vraag naar eerlijke kleding in de winkel, grote kans dat de verkoper je vreemd aankijkt. Toch is dat een manier om kledingwinkels te dwingen anders naar hun producten te kijken! Als wij niet vragen naar eerlijke kleding, gaan zij het heus niet maken.
9. Heb je een speciale gelegenheid of een feestje? Leen of huur kleding, in plaats van het één keer te kopen en dan weg te hangen in je kast. Of bezoek een kledingbibliotheek!
10. Het belangrijkste is misschien wel dat we blijven bedenken dat kleding geen wegwerpproduct is. Zo is het nooit bedoeld.

Er komt gelukkig steeds meer aandacht voor, alhoewel...:

Bangladeshi workers pay price for West's cheap clothes
At least 250 people have been killed in the collapse of a building outside the capital, Dhaka where Bangladeshi workers made Western clothing, and scores more are still missing. Police said the owners of factories in the building had ignored warnings about cracks appearing on Tuesday.
Bangladesh has one of the largest garment industries in the world, providing cheap clothing for major Western retailers which benefit from its widespread low-cost labour. But the industry has been widely criticised for its low pay and limited rights given to workers and for the often dangerous working conditions in garment factories.
Andrew North reports for BBC Newsnight on the human cost of cheap clothing, and using concealed cameras reveals that some factories making garments for Western buyers are using child labour.
26 Apr 2013 (https://www.bbc.com/news/av/world-asia-22305064/bangladeshi-workers-pay-price-for-west-s-cheap-clothes)

Bangladesh textile workers' deaths 'avoidable'
By Emily Young BBC News

26 April 2013

Bangladesh's workers who sew clothes for Western consumers are amongst the lowest paid in the industry anywhere in the world. This week, hundreds died as a result of an accident that campaigners say could have been avoided.
A building that housed suppliers of clothes to European and American retailers collapsed on Wednesday. According to one union leader, garment industry workers had been told to ignore the cracks in the walls and continue with work as normal.
"The deaths as a result of the collapsed building in Bangladesh were a tragedy but not an accident," says Murray Worthy from the charity War on Want. He argues that the level of neglect and lack of regulation in the industry led to the disaster at the factory.
It happened just five months after a fire at the Bangladeshi firm Tazreen Fashions in which more than 100 people were killed.
Campaigners say that the rapid expansion of the industry over the past few years played a large role in this incident.
It is a common occurrence for buildings to see illegal floors added, according to Sam Mahers from Labour Behind the Label. In this case, one minister alleged that the whole building was illegally constructed.
"Many of these buildings are a death trap, often with no proper escape routes. So while this incident is shocking it is not surprising," Ms Mahers says. (https://www.bbc.com/news/business-22296645)

The dark underworld of Bangladesh's clothes industry
Andrew North South Asia correspondent @NorthAndrew on Twitter
26 April 2013
Bangladesh's clothes industry has created its own distinctive landscape on the northern edges of the capital Dhaka.
From the sprawl of one-room houses and shacks where workers live, scores of multi-storey factory blocks jut into the sky.
Clusters of steel-reinforcing rods poke from their rooftops - in the hope of adding yet another floor of sewing machines.
It's a sign of what critics say is a boom gone too far, in the desperation to feed the West's appetite for bargain clothes.
The Rana Plaza which collapsed this week was another of these high-rise stitching stations, with the UK's Primark chain one of its customers.
Primark has said that it was "shocked and saddened" by the disaster and that it would work with other retailers to review standards.
But everyone involved in the industry is in the frame now - because it's had plenty of warnings before.
It's less than six months since a devastating fire at a plant that was making clothes for Walmart killed over 100 workers - Bangladesh's last worst industrial accident.
There had been some efforts to tighten up.
...
Dozens of sweatshop operations have sprouted up across Dhaka over the past decade trying to profit from the cheap clothes boom.
It's an open secret that many higher standard factories often sub-contract orders to these sweat-shops to keep costs down and meet customer's deadlines.
It could just be a few thousand buttons or zips sewn on. Then the clothes go back to the 'good' factory - and the buyers may never know.
When it emerged that the Tazreen plant had been making clothes for Walmart, the US giant said it had no knowledge of this.
Whether any of the factories inside the Rana Plaza complex were involved in such practices is not clear.
Western buyers have been accused of turning a blind eye in the past, because of their interest in holding prices down.
The Bangladeshi government says it wants to improve conditions but worries about the knock-on consequences for the millions who now depend on the industry for jobs.
"The biggest human right is the right for survival," said commerce minister Ghulam Mohammed Quader in an interview before the latest disaster.
That sounds hollow now, as hundreds of Bangladeshi families grieve.
After this catastrophe, there is a lot more reflection going on over the real cost of cheap clothes.
As one Bangladeshi union organiser told the BBC: "You buy one get one free - but it's not really free."
(https://www.bbc.com/news/world-asia-22306135)

Clothes to Die For
This World
Documentary about survivors of the 2013 collapse of the Rana Plaza, an eight-storey commerical building in Bangladesh, and the safety of the Bangladeshi garment industry. (https://www.bbc.co.uk/programmes/b04bwxnd)

Dhaka Rana Plaza collapse: Pressure tells on retailers and government
Andrew North South Asia correspondent @NorthAndrew on Twitter
14 May 2013
Almost simultaneously, Western retailers and the Bangladeshi government have adopted a series of measures to improve conditions for the country's millions of clothing workers, which activists have been demanding for years.
It's a sign of the intense pressure they are under after the collapse of the Rana Plaza factory complex on 24 April - with most of the 1,100 dead lowly-paid garment workers making cut-price clothes for the West.
...
The key issue for retailers is whether consumers will be prepared to pay higher prices, which seem inevitable now.
Government officials worry, though, that retailers may desert Bangladesh, looking for cheaper manufacturers to avoid the toxic publicity the country has now attracted.
(https://www.bbc.com/news/world-asia-22525431)

Fast fashion: Inside the fight to end the silence on waste
By Kelly-Leigh Cooper BBC News 31 July 2018
Some zero-waste brands, like Tonlé, make garments only from discarded and excess textiles.... At a time when our waste and our environmental impact is firmly under the spotlight, news in early July that fashion brand Burberry had burned almost £30m ($40m) of stock has caused outrage.
The company admitted destroying the unsold clothes, accessories and perfume instead of selling it off cheaply, in order to protect the brand's exclusivity and value. It added that it had captured the energy from the burning to try and make the process more environmentally friendly.... Orsola de Castro is the co-founder and creative director of activist group Fashion Revolution, who lobby brands on production transparency. She describes landfilling and burning as fashion's "dirtiest open secret" and says she has been waiting decades for a story like Burberry's to emerge.
The BBC contacted 35 high-end designers and high-street retailers to ask about their practice.
Only six replied with breakdowns or further information, and the rest said they could not help or did not respond at all.
The secretive nature of the industry makes it difficult to accurately quantify the scale of the problem - but with global production now exceeding 100 billion garments a year, groups are warning of "potentially catastrophic" environmental damage if current growth trends continue. ... After more than 1,100 people died in a garment factory collapse in Bangladesh five years ago, pressure has also mounted on western retailers to be transparent about their supply chain.
Many now opt to publish end-of-year reports that detail progress on workers' rights and environmental sustainability. The information about Burberry's stock burning was released in one such report - and Orsola points out that the designer is in fact one of the most transparent.
...
Larger commercial producers have greater stock levels and tend to first reduce prices to shift their product, then recycle or resell what is left. In some cases, external companies that specialise in moving on unsold goods are used by some retailers. Others have adopted initiatives to donate unwanted clothes to NGOs and social enterprises.
But environmental activists say fashion's waste problem is much bigger than just unsold stock. They blame 'fast fashion' - a term describing our high rate of fashion consumption fuelled by the quantity of new clothes that go on sale. (https://www.bbc.com/news/world-44968561)

Research collated by the Ellen MacArthur Foundation [https://www.ellenmacarthurfoundation.org/assets/downloads/publications/A-New-Textiles-Economy_Full-Report_Updated_1-12-17.pdf] suggests that global clothing production has doubled in the past 15 years, with garments on average being worn much less and discarded quicker than ever before.  (https://www.bbc.com/news/world-44968561)

It is hard to imagine living in a world without textiles. Nearly everyone, everywhere comes into contact with them nearly all the time. This is especially true of clothing, the focus of this report. Clothes provide comfort and protection, and for many represent an important expression of individuality. The textiles industry is also a significant sector in the global economy, providing employment for hundreds of millions around the world. These benefits notwithstanding, the way we design, produce, and use clothes has drawbacks that are becoming increasingly clear. The textiles system operates in an almost completely linear way: large amounts of non-renewable resources are extracted to produce clothes that are often used for only a short time, after which the materials are mostly sent to landfill or incinerated. More than USD 500 billion of value is lost every year due to clothing underutilisation and the lack of recycling. Furthermore, this take-makedispose model has numerous negative environmental and societal impacts.
...
In the last 15 years, clothing production has approximately doubled (see Figure 1), driven by a growing middle-class population across the globe and increased per capita sales in mature economies. The latter rise is mainly due to the ‘fast fashion’ phenomenon, with quicker turnaround of new styles, increased number of collections offered per year, and – often – lower prices.
...
Worldwide,
clothing utilisation – the average number of times a garment is worn before it ceases to be used – has decreased by 36% compared to 15 years ago.7 While many low-income countries have a relatively high rate of clothing utilisation, elsewhere rates are much lower. In the US, for example, clothes are only worn for around a quarter of the global average. The same pattern is emerging in China, where clothing utilisation has decreased by 70% over the last 15 years.8
(Ellen MacArthur Foundation, A new textiles economy: Redesigning fashion’s future,
(2017, http://www.ellenmacarthurfoundation.org/publications) , https://www.ellenmacarthurfoundation.org/assets/downloads/publications/A-New-Textiles-Economy_Full-Report_Updated_1-12-17.pdf)

Phase out substances of concern and microfibre release
First and foremost, a new textiles economy needs to ensure that the material input is safe and healthy to allow cycling and to avoid negative impacts during the production, use, and after-use phases. This means that substances that are of concern to health or the environment are designed out and no pollutants such as plastic microfibres are inadvertently released into the environment and ocean.
The following two areas of action could kickstart this transition:
• Align industry efforts and coordinate innovation to create safe material cycles.
Elimination of substances of concern is needed to enable large-scale recycling, as
well as to avoid various negative impacts at all stages of the value chain. Improved
transparency along the value chain, a robust evidence base, and common
standards would facilitate the phase-out of substances of concern. While some
hazardous substances could be phased out quickly, innovation will be required to
create new process inputs (e.g. dyes and additives), production processes, as well as
textile materials, to fully phase out negative impacts related to substances of concern.
• Drastically reduce plastic microfibre release. New materials and production
processes that radically reduce the number of plastic microfibres shed by clothing,
alongside technologies that work effectively at scale to capture those that do still shed,
are essential for this to be feasible. A better understanding of the causes of microfibre
shedding will continue to inform solutions and identify gaps. (Ellen MacArthur Foundation, A new textiles economy: Redesigning fashion’s future,
(2017, http://www.ellenmacarthurfoundation.org/publications) , https://www.ellenmacarthurfoundation.org/assets/downloads/publications/A-New-Textiles-Economy_Full-Report_Updated_1-12-17.pdf)

Goh, ik ben daar ooit bij betrokken geweest toen ik de haalbaarheid van het Danida Score System voor een textielfabriek onderzocht. Het idee daarachter is om de gebruikte grondstoffen, waaronder ook de kleurstoffen, te beoordelen op giftigheid en persistentie en dergelijk en te voorzien van een score. Vervolgens is het zaak om de score te verlagen door over te schakelen om schonere stoffen. Helaas bleek dat de leveranciers geen gegevens daarover wilde aanleveren. Het plan was dus niet haalbaar. Toen, want nu met REACH zou het best wel eens kunnen werken...

Op blz 49 van Chemicals and Development Door Nordic Council of Ministers staat het systeem beschreven (zie: https://books.google.nl/books?id=vKhiF6NO3x0C&pg=PA48&lpg=PA48&dq=danida+cleaner+production&source=bl&ots=W5Ka4VgKy4&sig=QSY-xuTvEjM3zat9I4sHyBvG59o&hl=nl&sa=X&ved=2ahUKEwiTxtnWvebeAhWQx4UKHV4FCJIQ6AEwBnoECAEQAQ#v=onepage&q=danida%20cleaner%20production&f=false)

Stacey Dooley Investigates: Are your clothes wrecking the planet?
'I feel like we understand what plastic does to the Earth but I had no idea what cotton was capable of'
Radhika Sanghani 9 October 2018
... in today’s world of fast fashion, where shops no longer just produce seasonal collections but often drop new lines on the High Street on a weekly basis, shopping has the potential to become even more addictive. People often buy more clothes than they need, just to follow the latest trends - and Stacey, who loves to see what new clothes her favourite shops have available, is one of them. “Fast fashion lures us into buying more clothes than we need,” explains Lucy Seigle, a journalist specialising in environmental issues. ... There have been recent claims that the fashion industry is one of the top five most-polluting industries in the world, alongside the oil industry.
“I find that utterly staggering,” says Stacey.
“Globally, we’re producing over 100 billion new garments from new fibres every single year, and the planet cannot sustain that,” explains Lucy.
Cotton, which is the most used fibre in textiles produced in the EU and totals 43% of all clothing sold, might not sound like an extreme polluter in the way coal or oil is. However, the production process includes pesticides used in cotton farming, toxic dyes in manufacturing - and the huge amount of natural resources used, like water, is causing significant shortages.
In an experiment in the documentary, Stacey is told that it can take over 15,000 litres of water to grow the cotton to make a pair of jeans. “I’ve never associated clothes production with pollution before,” she says.
Travelling to Kazakhstan – a country that has been hugely affected by cotton production – Stacey discovers just how badly fashion can affect the environment. Back in the 1960s, the country was home to the Aral Sea. Covering 68,000 sq km, it was one of the biggest inland seas in the world and full of fish, wildlife, and a hotspot for tourists. But it has been shrinking since 1960 as a result of cotton production.
The water has all but gone, and it looks like a desert, with one of the rivers that fed it – the Amu Darya – diverted into cotton-production farms and sucked dry before it could reach the sea.
...
Another big issue to do with the cheap garment industry is the chemical waste discarded during manufacturing. Indonesia is an international hub for clothes production. On the banks of the Citarum River, there are over 400 factories, and activists say many are releasing toxic chemicals every day into waterways across the region.
Dr Sunardi, an environmental toxicologist, has tested the river water before and found toxic levels of mercury, cadmium, lead and arsenic in water that locals rely on for bathing and washing clothes.
“To me, this feels like a complete catastrophe, and it's worth bearing in mind that Indonesia isn’t even in the top five [of garment manufacturing countries] globally,” says Stacey, when discussing the destructive impact that other leading clothing manufacturers could be having.
“It fills me with dread. It’s hard to think that the clothes I’m wearing could do so much damage, but I now see how the industry is such a threat to the planet." (https://www.bbc.co.uk/bbcthree/article/5a1a43b5-cbae-4a42-8271-48f53b63bd07)

Fashion's Dirty Secrets Stacey Dooley Investigates
Stacey Dooley uncovers the shocking environmental impact caused by an insatiable appetite for cheap clothing. Show more (https://www.bbc.co.uk/programmes/b0bn6034)

Dus... langer (af)dragen, minder nieuw kopen en als je al nieuw koopt: kijk naar duurzaamheid van merk en keten. Verder meen ik me nog te herinneren dat paarse verfstoffen vervuilender waren dan andere en dus paarse kleding vermeden zou moeten worden. Al heb ik zelf ook wat paarse shorts gekocht. Maar... dat was alweer ruim 5 jaar geleden....